کارشناسی مفهوم علمی ۲۶ آذر ۱۳۹۶ زمان خواندن: ۱۰ دقیقه

آشنایی با مشخصات انواع راه های برون شهری

در این پست می‌خوانید:

در این نوشتار که از کتاب جاده های زیبا (تجربیات کشور دانمارک) اقتباس شده است، به مشخصات انواع راه های برون شهری پرداخته شده است. در بخش دوم این پست به مشخصات انواع راه های درون شهری خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

مشخصات انواع راه

تجربه ما از راه با توجه به مناظر اطراف آن از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. ارتباط ما با طبیعت، زمین های کشاورزی و جنگل‌ها در بسیاری موارد از طریق پنجره اتومبیل اتفاق می‌افتد. این موضوع در زمان برنامه ریزی و طراحی راه‌ها باید در نظر گرفته شود. رانندگان، مناظر را همچون یک فیلم تکراری و طولانی می‌بینند. در حومه شهر‌ها، راه و سفر در تعامل با محیط اطراف تجربه می‌شوند و مناظر واقع در میدان دید افراد، بخشی از این تجربه است. تنوع و ریتم نیز تجربه ما را از سفر تحت تأثیر قرار می‌دهد. ما با تنوع، تحریک شده، اما با یکنواختی کسل می‌شویم. در سرعت های بالا در آزادراه، آن چیزی که توجه رانندگان را جلب می‌کند، چشم اندازهای با مقیاس بزرگ است.

پیشنهاد مطالعه : آشنایی با فاصله دید توقف، سبقت و انتخاب

شکل 1- ردیف باز درختان صنوبر در امتداد بزرگراه های هلند موجب بهبود چشم انداز زیبای این جاده و زمين های كشاورزی پيرامون آن شده است

در راه های کوتـــاه و کم عـــرض با ســرعت های پایین‌تر، عناصر کوچک‌تر چشم انداز، بخشی از تجربه کاربر خواهد بود. ردیف باز درختان صنوبر در امتداد بزرگراه های هلند موجب بهبود چشم انداز زیبای این جاده و زمین های کشاورزی پیرامون آن شده است. پل های عظیم آزادراهی در دانمارک، یک تجربه لذت بخش از رانندگی را فراهم کرده، موجب جذابیت منطقه می‌شوند و نقطه متمایز مسیر به شمار می‌روند.

تجربه دوچرخه سواران

در دهه های اخیر، شهرداری‌ها و کارگزاران ایالتی دانمارک، شبکه گسترده ای از مسیرهای دوچرخه سواری را طراحی و اجرا کرده اند. مسیرهای کاملا جدید مختص عبور دوچرخه ساخته شده و این مسیر‌ها در امتداد راه‌ها گسترش یافته اند. راه های فرعی، خطوط راه آهن متروکه و راه های جنگلی نیز در شبکه مسیر دوچرخه سواری لحاظ شده اند. تجربه دوچرخه سواران از مناظر و چشم انداز‌ها، متفاوت از رانندگان است. این تفاوت به دلیل تماس نزدیک‌تر آن‌ها با محیط اطراف، سرعت آهسته‌تر آن‌ها و حرکت فیزیکیشان بیشتر است. فضاهای یکنواخت و طویل، طولانی‌تر به نظر می‌رسند و به سرعت خسته کننده می‌شوند، در حالی که بیراهه های کوچک توأم با مناظر با تنوع زیاد، می‌تواند سفر را جذاب‌تر کند. مسیرهای دوچرخه سواری به طور کلی، نسبت به مسیرهای سواره رو فرصت های بیشتری برای رسیدن به حومه شهر دارا می‌باشند.

شکل 2- مسیرهای ویژه دوچرخه سواری فرصت بسیار بهتری را برای دوچرخه سواران نسبت به سایر کاربران راه برای تماشای مناظر دور دست ایجاد می‌کند.

شکل 3- دوچرخه سواران، به نسبت رانندگان وسایل نقلیه موتوری، نزدیکی بیشتری را نسبت به چشم اندازهای فرهنگی تجربه می‌کنند.

با توجه به آنکه هدف، تأمین راحتی و سرعت برای دوچرخه سوار در مسیر بین خانه و محل کار است، مسیر گردشگران باید به دقت برنامه ریزی شود تا در حد ممکن متنوع و جالب ساخته شود. این نیاز با بهره گیری از تنوع موجود در چشم اندازهای موجود انجام می‌شود. استراحتگاه های مطلوب، نقاط مناسب، اطلاع رسانی دقیق و علایم مناسب از پیش شرط های ضروری مشخصات انواع راه ، برای انجام یک سفر دلپذیر است.

تأثیرگذاری فرهنگ و طبیعت

یکی دیگر از مشخصات انواع راه ها داشتن چشم انداز های تاریخی و طبیعی است. ارائه جاذبه های فرهنگی می‌تواند رانندگان را ترغیب کند تا سفر خود را به بخش های کوچکتری تقسیم کنند. رانندگان باید بتوانند اماکن تاریخی را مشاهده کنند؛ علاوه بر این، کلیسا‌ها، قلعه‌ها، املاک اربابی و آسیاب های قدیمی باید هم بر امتداد مسیر راه و هم بر کشتزارهای اطراف آن تأثیرگذار باشند.

بسیاری از راه های قدیمی، با استفاده از محیط اطراف خود، فضایی فرهنگی را ایجاد می‌کنند. اجزای فرهنگی از قبیل پل‌ها، نقاط نشانه، کاروان سرا‌ها، گیاهان، بناهای تاریخی و دیوارهای سنگی که در امتداد راه‌ها یافت می‌شوند، بخشی از محیط یک راه تاریخی را تشکیل می‌دهند که البته باید از آن‌ها حفاظت و نگهداری کرد. عناصر طبیعی چشم انداز، آثار معماری مطلوب و کم هزینه ای را ارائه می‌کنند. انواع چشم انداز‌ها، شکل زمین، آب، جنگل و سایر انواع پوشش های گیاهی می‌تواند به یک تجربه رانندگی لذت بخش و متنوع کمک کند و نقاط راهنمای مهمی در سفر محسوب می‌شود. در نتیجه، مجاورت با مناطق طبیعی زیبا نقش مهمی در انتخاب مسیر راه ایفا می‌کند. همچنین باید رانندگان با مسیرهای جایگزینی که کوتاه‌تر و یا دارای جاذبه های طبیعی هستند، آشنا باشند، تا امکان تصمیم گیری داشته باشند که آیا می‌خواهند از مناظر لذت ببرند و یا با رانندگی در راه های طولانی‌تر، ولی با سرعت های بالا در وقت خود صرفه جویی کنند.

مشخصات انواع راه های برون شهری

آزادراه‌ها

شبکه آزادراهی دانمارک پس از جنگ جهانی دوم احداث شد. اگر چه ملاحظات معماری در طراحی آزادراه های اولیه مدنظر قرار گرفته شده بود، اما تا پایان دهۀ ۶۰ میلادی طول کشید تا عوامل معماری، به منظور اطمینان از هماهنگی راه های جدیدالاحداث با چشم انداز، وضعیت دائمی پیدا کنند. در‌‌ همان زمان، اقداماتی هم برای بهبود طراحی تجهیزات جاده ای شروع شد.

امروزه ملاحظات معماری در تمام پروژه های جدید آزادراهی، بزرگراه های چهارخطه و راه های دارای سرعت مجاز بالا، از اولویت بالایی برخوردار است. دانمارک سابقه درخشانی در زمینه همکاری مطلوب میان مهندسان، معماران، معماران منظر و متقاضیان داراست که به نتایج قابل توجهی در چشم انداز جاده منجر شده است. اراده سیاسی فعال و هدفمند و برنامه ریزی خوب، آزادراه های دانمارک را به خاطر طراحی ساده‌شان ممتاز ساخته است.

شکل 4- آزادراه در یک قوس افقی بزرگ در اطراف منطقه مسکونی آلبرت اِسلوند جاي گرفته است. فضای بين راه و شهر به عنوان یک منطقه تفریحی در نظر گرفته شده و در اینجا یک طراحی خاص براي آن صورت گرفته است

از مشخصات انواع راه ها به عنوان مثال آزادراه های دانمارک، توجه دقیق به چشم انداز و عوارض زمین است، به گونه ای که به ندرت تضاد آشکاری دیده می‌شود. علایم و دیگر تجهیزات در حداقل ممکن بوده و از بیلبورد و تابلوهای تبلیغاتی، هنری و دیگر انحرافات بصری استفاده نمی‌شود و با حذف عناصر مجاور راه، بر عامل وضوح و سادگی تأکید می‌شود. تجهیزات روشنایی صرفاً محل هشدار عبور حیوانات و خروجی های آزادراه را روشن می‌کند و به جز این تقریباً هیچ نور مصنوعی دیگری در حومه شهر وجود ندارد.

کنارگذر‌ها (کمربندی‌ها)

اگرچه کنارگذر عملا راه متمایزی محسوب نمی‌شود، ولی از لحاظ معماری راه از اهمیت خاصی برخوردار است. سابق بر این، ما از میان شهر‌ها عبور می‌کردیم و درک خاصی از شهر‌ها به دست می‌آوردیم. اما امروزه تصور ما از بسیاری از شهر‌ها فقط در حد یک تابلو در طول راه کنارگذر آن هاست. کنارگذر‌ها به طور کلی مطابق‌‌ همان اصول راه های اصلی ساخته می‌شوند. آن‌ها بزرگراه های سریعالسیر با قوس های افقی و قائم باز هستند و امتداد طولی آن‌ها با تعیین یک فاصله معین بین کنارگذر و شهر مشخص می‌شود.

گاهی اوقات شهر و چشم انداز آن از زوایای تصادفی مشاهده می‌شود که البته همیشه این چشم انداز از کیفیت خاصی برخوردار نیست و معمولاً به شکل مجموعه ای از دیوارهای صداگیر و یا املاک تجاری واقع در امتداد راه با علایم و تابلوهای خاص خود و یا با اهتزاز پرچم یا نمایش تبلیغ محصولات است. کنارگذر همچنین می‌تواند در کمربندی های جنگلی، که آن را از ساخت و سازهای انجام شده جدا می‌کند، محصور شود. این کار شهر را به طور کامل از راه جدا کرده و اجازه مشاهده آن را به رانندگان نمی‌دهد. در برنامه ریزی لازم است به منظور بهبود شرایط سفر و هویت شهر، توجه بیشتری به ایجاد وحدت میان کنار گذر، شهر و چشم انداز شهر مبذول شود.

راه های اصلی

راه های اصلی در گام اول به منظور تطبیق با افزایش ترافیک وسایل نقلیه، از طریق مستقیم کردن و تعریض و قطع درختان حاشیه راه اصلاح شدند. اگر چه بیشتر راه های اصلی، استاندارد شده و فاقد ویژگی های متمایز زیبایی‌شناختی به نظر می‌رسند، اما بسیاری از آن‌ها نیز مناظر شگرف و غنی را ارائه می‌کنند.

بزرگراه‌ها

بزرگراه های کوچک‌تر در اصل برای سفر در سرعت های پایین در نظر گرفته شده اند و از توپوگرافی زمین پیروی می‌کنند. آن‌ها به منظور ارتباط بین شهر‌ها و دیگر راه های ورودی و خروجی آزادراه‌ها به کار می‌روند و در چشم اندازهای محلی نیز به خوبی جای گرفته اند. زمانیکه این راه‌ها احداث شدند، تأثیرشان بر چشم انداز از اهمیت ناچیزی برخوردار بود و موقعیت راه بسته به بیشترین جنبه کاربردی آن تعیین می‌شد. بنابراین آن‌ها اغلب از میان مناظر زیبا عبور داده شدند، جایی که در حال حاضر راه های جدید به دلایل زیست محیطی نمی‌توانند ساخته شوند.

در طول سال های اخیر، بسیاری از راه‌ها مستقیم، تعریض و یا با مسیرهای دوچرخه سواری تکمیل شدند. این نوسازی‌ها، در راه های باریک‌تر و کوتاه‌تر فرایند کاملا متفاوتی نسبت به کار پر زحمت برنامه ریزی معماری در آزادراه‌ها به شمار می‌رود. با این حال توجه به مشخصات انواع راه های کوتاه و باریک، کم اهمیت نیست. نتیجه نهایی همیشه باید به عنوان فرآیندی مستمر و هماهنگ به نظر برسد. بسیاری از بزرگراه‌ها دارای ویژگی های تاریخی و فرهنگی مهمی نیز هستند که باید در نظرگرفته شود.

طرح هندسی راه‌های برون شهری

امتداد طولی

امتداد طولی راه و تناسب بین افق و نیمرخ طولی راه، هم از لحاظ نحوه قرارگیری در چشم انداز و هم از نظر نحوه رانندگی در آن، عامل تعیین کننده ای است. از آنجا که حالات خاصی از شعاع قوس می‌تواند اثرات نامطلوبی ایجاد کند، امتداد طولی راه باید از نظر بصری مورد ارزیابی قرار گیرد تا نشان دهد چگونه رانندگان جاده را تجربه خواهند کرد. قوس کلوتوئید که دارای انتقال تدریجی بین شعاع های مختلف می‌باشد، هم رانندگی مطلوب و هم ظاهر هماهنگی را فراهم می‌کند. فرم قوس کلوتوئید برای حرکت خودرو مناسب‌تر از فرمی است که از ترکیب دایره‌ها و خطوط مستقیم به دست می‌آید.

کلوتوئید‌ها به طور گسترده در آزادراه‌ها و دیگر راه های اصلی به کار برده می‌شوند و می‌توان از آن در مقیاس کوچک‌تر، در راه های جدید و بهسازی راه موجود نیز استفاده کرد.

مقاطع عرضی

مقاطع عرضی راه بر روی نحوه تجربه ما از آن راه تأثیر به سزایی دارد. حتی تفاوت های ناچیز در عرض رفوژ میانی یا محل قرارگیری تجهیزات، چشم انداز بسیار متفاوتی ارائه می‌دهد. مقاطع عرضی عاری از مانع بصری از طریق چشم اندازهای دارای مقیاس بزرگ، بر ویژگی چشم انداز باز، تأکید داشته و مسیر نمایی را برای کاربران آسان می‌کند. در نتیجه، مقطع عرضی باز (عاری از مانع بصری) برای راه های عریض و طولانی که چشم انداز‌ها در سرعت های نسبتاً بالا مشاهده می‌شود، بسیار مناسب است. تعبیه مسیرهای دوچرخه سواری همسطح با راه می‌تواند به افزایش این اثر کمک کند. مقطع عرضی محصور، تصور یک راهرو (کریدور) با میدان دید محدود را ایجاد خواهد کرد. با این حال، این مقطع بهتر می‌تواند با مناظر متنوع دارای مقیاس کوچک‌تر یکپارچه شود و در نتیجه بر ایجاد راه های محلی با محدودیت سرعت پایین مناسب است.

یکی دیگر از مواردی که باید در طراحی مشخصات انواع راه ها در نظر گرفته شود، شیب دامنه هاست. طراحی شیب دامنه‌ها نیز تأثیر عمده ای بر چگونگی تجربه از راه دارد. شیب های ملایم از شیب های تند بهتر است. دامنه های با شیب تند درختکاری شده یا نشده، بخش سواره رو را از راه و از محیط اطرافش بسیار متمایز می‌کند. شیب 4:1 و 3:1 می تواند انتقال خوبی را ارائه دهد. اگر راه در مجاورت زمین های کشاورزی باشد نسبت 1:10 باید استفاده شود، به طوری که زمین را بدون ایجاد دامنه شیبدار بتوان کشت کرد. گرد کردن لبه بالای دامنه شیبدار در هماهنگ ساختن راه با زمین های اطراف آن مهم است. شانه عریض‌تر، هم در خاکریز‌ها و هم در آبروهای کنار راه، کمک می‌کند تا راه ملایم‌تر باشد و بهتر با چشم انداز ادغام شود.