انواع افزودنی های شیمیایی بتن و تاثیر آنها در گیرش بتن

در این نوشتار به معرفی انواع افزودنی های بتن پرداخته شده است. افزودنی های بتن به دو دسته ی کلی افزودنی های شیمیایی و افزودنی های معدنی تقسیم می شوند. در این پست به تاثیر کلی افزودنی ها بر بتن می پردازیم سپس با افزودنی های شیمیایی بتن آشنا خواهیم شد، با ما همراه باشید.

افزودنی های بتن Admixtures

تعریف

موادی غیر از عناصر اصلی تشکیل دهنده بتن (سنگدانه، سیمان، آب) که به مخلوط اضافه شده و یا به عنوان جایگزین مواد اصلی بکار می روند. تا 80 درصد کل بتن تولید شده می تواند دارای یك یا چند ماده افزودنی که در عرف استفاده می ‌گردند باشد. مواد افزودنی از نظر ترکیب از تأثیرکننده‌ های سطحی و نمك ‌ها و پلیمر های قابل حل، تا کانی ‌های غیرقابل حل، و مواد طبیعی و مصنوعی دیگر متغیر می ‌باشند.

پیشنهاد دانلود : پروژه بتن توانمند، بتن با عملکرد بالا

اهمیت

مواد افزودنی با دو هدف عمده در بتن به کار می روند:

• تصحیح یا بهبود یک یا چند خاصیت بتن: بهبود کارآیی، تسریع یا تعویق زمان گیرش، کنترل افزایش مقاومت، کاهش آب ‌انداختگی و جداشدگی
• جبران یک یا چند نقطه ضعف بتن: افزایش دوام بتن با زیادتر کردن مقاومت در مقابل یخ ‌زدگی، ترك ‌خوردگی حرارتی، انبساط قلیایی سنگدانه، محلول ‌های اسیدی و سولفاتی، خوردگی آرماتور

انواع افزودنی های بتن

 در یک تقسیم بندی کلی، افزودنی ها به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:

• افزودنی های شیمیایی بتن (Chemical Admixtures)
• افزودنی های معدنی بتن (Mineral Admixtures)

افزودنی های شیمیایی بتن

افزودنی های شیمیایی بتن از نظر مکانیزم عملکرد می ‌توانند عمدتاً به‌ دو نوع تقسیم شوند.

• بعضی از مواد شیمیایی فوراً از طریق تأثیر گذاردن بر روی کشش سطحیآب و به‌ وسیله جذب سطحی ذرات سیمان، شروع به عمل‌ بر روی سیستم سیمان – آب می‌ کنند.
• سایر مواد، بر واکنش‌ های شیمیایی بین ترکیبات سیمان و آب از چندین دقیقه تا چندین ساعتبعد از افزودن آب، تأثیر می ‌گذارند.

شکل 1- افزودنی های شیمیایی بتن

انواع افزودنی های شیمیایی بتن :

افزودنی های شیمیایی بتن بر اساس ASTM C 494 به 8 دسته زیر تقسیم می شوند :

• نوع A ،کاهنده آب
• نوع B، کندگیر کننده
• نوع C، تسریع ‌کننده
• نوع D، کاهنده آب و کندگیر کننده
• نوع E، کاهنده آب و تسریع‌ کننده
• نوع F، کاهنده آب قوی
• نوع G، کاهنده آب و کندگیر کننده قوی
• نوع S، کاربرد خاص

تاثیر گذارنده های سطحی (Surfactants)

افزودنی های شیمیایی هوازا یا کاهنده آب عمدتا از نوع تاثیر گذارنده های سطحی (مواد شیمیایی فعال در سطح یا ترساز ها) هستند. این مواد شامل زنجیر بلند مولکول‌ های آلی است که یك سر آن نمگیر (جاذب آب) و سر دیگر آن ضد رطوبت (دافع آب) است. مواد افزودنی آنیونی می توانند دارای زنجیر غیر قطبی و یا با زنجیر دارای گروه ‌های قطبی باشند. زنجیر غیر قطبی به ‌عنوان مواد افزودنی حباب هوازا و زنجیر قطبی به‌ عنوان مواد افزودنی کاهنده آب به ‌کار می ‌رود. مواد تأثیر گذارنده سطحی‌ در فصل مشترك هوا – آب و سیمان – آب، جذب سطحی شده و مولکول، جهت‌دار می‌ گردد. نحوة جهت ‌گیری مولکول تعیین می ‌نماید که آیا اثر غالب، حباب ‌سازی هوا است یا روان ‌سازی سیستم سیمان آب.

مواد حباب ساز (Air-Entraining Agents)

مادة حباب هواساز یك افزودنی شیمیایی است که به ‌منظور ایجاد سیستمی از حباب های هوا در بتن، ملات یا خمیر در موقع اختلاط بکار برده می ‌شود:

– ترکیبات محلول در آب: رزین های چوب، مواد پروتئینی، نمك اسید های نفتی، برخی شوینده های مصنوعی، اسید های رزینی و چرب، نمك های آلی هیدروکربن های سولفوناتی

– ترکیبات جامد: مواد جامد با تخلخل بالا و اندازه مناسب حفرات (پلاستیك های توخالی، آجر شکسته، رس منبسط شده) ممکن است شبیه حباب های هوا عمل کنند.

گروه‌ های قطبی، در فصل مشترك هوا – آب، به سمت فاز آبی جهت ‌دار می ‌شوند و کشش سطحی را کاهش ‌داده، تشکیل حباب را ترویج کرده و تمایل به ‌هم‌ چسبیدگی حباب ‌های پراکنده‌ شده را متقابلاً خنثی می ‌نماید. در فصل مشترك جسم – آب که نیروهای جهت‌دار در سطح سیمان موجودند، گروه ‌های قطبی با گروه‌ های غیر قطبی متمایل به ‌سمت آب، به جسم چسبیده شده، سطح سیمان را ضد رطوبت می‌ کنند، به ‌طوری ‌که هوا می ‌تواند آب را جا به ‌جا کرده و به ذرات جسم به ‌صورت حباب چسبیده باقی بماند.

عکس 2- ساختار شیمیایی مواد حباب ساز

عکس 3- نحوه عملکرد مواد حباب ساز

مزایا:

• افزایش دوام در برابر یخ زدن و ذوب شدن
• افزایش کارآیی
• کاهش خطر جدا شدگی و آب انداختگی

معایب:

• کاهش مقاومت فشاری ( %5 به ازای هر 1% هوا)
• افزایش تخلخل
• تاخیر در گیرش و سخت شدگی در صورت مصرف بیش از حد

شکل 4- تاثیر مواد حباب ساز در یخ زدگی بتن

مواد کاهنده آب (Water Reducers)

مواد کاهنده آب یا روان کننده ها از دیگر افزودنی های شیمیایی بتن هستند، این مواد افزودنی‌ ترسازی است که مقدار آب مخلوط لازم برای تولید بتن با روانی داده ‌شده را کاهش می‌دهد (یا روانی بتن را بدون افزایش مقدار آب افزایش می دهد).

نمك ‌ها و سایر مشتقات اسید های لیگنو سولفونیك، اسید های هیدروکسیلات کربوکسیلیك، و پلی ‌ساکارید، یا هر ترکیبی از این سه، بدون یا با مواد متشکله اضافی دیگر، از جمله مواد کاهنده آب هستند. بر خلاف ترساز های حباب ساز، در روان کننده ها گروه قطبی آنیونی به یك زنجیر هیدروکربنی که خود قطبی یا نمگیر است متصل است (چندین گروه OH در زنجیر موجودند).

عکس 5- ساختار شیمیایی مواد کاهنده آب

هنگامی ‌که مقدار کمی آب به سیمان افزوده ‌شود، بدون حضور ماده کاهنده آب، یك سیستم خوب پراکنده ‌شده به ‌دست نمی ‌آید آب دارای کشش سطحی زیاد است (ساختار مولکولی آن دارای پیوند هیدروژنی است) ذرات سیمان تمایل به ‌جمع ‌شدن یا تشکیل دسته دادن دارند (وقتی‌ که کانی ‌ها یا ترکیبات متبلور، خوب آسیاب می‌ شوند، نیروهای جاذبی بین لبه ‌ها، گوشه ‌ها و سطوح دارای بار مثبت و منفی آنها وجود دارند).

وقتی‌ که یك ماده کاهنده آب با زنجیر نمگیر به سیستم سیمان- آب افزوده می‌ گردد، زنجیر قطبی در امتداد ذره سیمان، به ‌صورت سطحی، به آن جذب می ‌گردد. در این حالت، به ‌جای جهت دادن سر غیر قطبی به ‌سمت آب، ماده کاهنده آب به سر قطبی جهت می‌ دهد، بنابراین کشش سطحی آب را کاهش داده و ذره سیمان را نمگیر می ‌کند. در نتیجه، لایه ‌های آب احاطه ‌کننده ذرات سیمان نمگیر، دو قطبی‌ شده و از تجمع آن ها ممانعت می ‌گردد و یك سیستم با پراکندگی مناسب به ‌دست می‌آید.

عکس 6- نحوه عملکرد مواد کاهنده آب

مواد کاهنده آب موجب افزایش روانی بتن می شوند. می توان با کاهش آب به سیمان، مقاومت فشاری نمونه را بالا برده و دوام آنرا بهبود داد. می توان در مصرف سیمان صرفه جویی کرد. نکته مهم اینکه همه این مزایا همزمان بدست نمی آیند!

جدول 1- تاثیر مواد کاهنده آب بر بتن

تاثیر گذارنده های سطحی

 مدت زمان تأثیر مواد تأثیرگذار سطحی نسبتاً محدود است. بلافاصله بعد از شروع واکنش ‌های هیدراتاسیون، مقدار زیادی از محصولاتی مانند اترینگایت شروع به شکل ‌گیری می‌ کنند و محصولات هیدراتاسیون سیمان به مقدار کم، ترساز موجود در سیستم را فرا می ‌گیرند. بنابراین، دمای محیط و نرمی و ترکیب سیمان، خصوصاً C3A، SO3 و مقادیر قلیایی می ‌توانند در فعل و انفعالات سیمان- ماده افزودنی تأثیر داشته باشند. مسلماً مقدار یا غلظت ماده افزودنی در سیستم نیز مقدار این تأثیر را تعیین می‌کند.

مقادیر زیادتر از معمول یك ماده روان کننده ممکن است زمان گیرش را از طریق جلوگیری کردن از تجمع محصولات هیدراتاسیون به تعویق بیاندازد. همچنین بعضی از مواد افزودنی کاهندة آب (خصوصاً با پایه لیگنینی) هوای قابل ‌توجهی را محبوس می ‌کنند. از آنجایی ‌که محصولات تجاری ممکن است دارای مواد متشکله ناشناخته باشند، همیشه باید قبل از استفاده از یك ماده افزودنی تازه یا ترکیبی از یك یا چند ماده افزودنی، یك بررسی آزمایشگاهی بر روی آن ها انجام گیرد.

فوق روان کننده ها (Superplasticizers)

 به فوق ‌روان ‌کننده‌ ها، کاهنده ‌های قوی آب (HRWR) نیز گفته می ‌شود، زیرا در مقایسه با مواد افزودنی کاهنده ی آب معمولی، سه یا چهار برابر بیشتر، قادر به کاهش آب در مخلوط بتنی داده شده هستند (کاهنده آب معمولی باید حداقل %5 و کاهنده آب قوی حداقل %12)

در مقایسه با مواد افزودنی کاهندة آب معمولی، می‌ توان مقادیر نسبتاً زیادی از مواد فوق ‌روان‌ کننده (بین 1تا  %2وزنی سیمان) را بدون ایجاد آب ‌انداختگی و تأخیر بیش از اندازه در گیرش، با وجود روانی در حد 200 تا 250 میلی متر اسلامپ، به مخلوط ‌های بتنی اضافه کرد. این مواد عمدتا از جنس سولفونات های نفتالین یا ملامین فرمالدهید هستند.

در سال ‌های اخیر، فوق ‌روان‌ کننده ‌هایی بر پایه اسیدهای هیدروکسید کربوکسیلیك و پلیمر های اکریلی به‌ جای پایه ‌های ملامینی و نفتالینی در صنعت بتن رایج گشته است. این مواد، حاوی تأثیرگذارنده ‌های سطحی آنیونی زنجیر بلند با وزن مولکولی زیاد (20000 تا 30000) با تعداد زیادی از گروه ‌های قطبی در زنجیر هیدروکربنی هستند.

عکس 7 – ساختار شیمیایی فوق روان کننده ها

مکانیزم عمل فوق روان کننده ها به جذب شدن بخش آنیونی افزودنی در سطح مشترك آب – سیمان بر می گردد. پایه غیر قطبی افزودنی، جذب سطح ذره سیمان می شود، لذا سر نمگیر آن که بار الکتریکی بالایی دارد به سمت محلول قرار می گیرد. در نتیجه تاثیر کلی ایجاد بار منفی قوی در سطح سیمان است. لذا ذرات سیمان به شدت یکدیگر را دفع می کنند (دفع الکترواستاتیکی) و روانی سیستم را به‌ میزان زیادی افزایش دهد.

عکس 8 – نحوه عملکرد فوق روان کننده ها

پراکندگی عالی ذرات سیمان در آب، میزان هیدراتاسیون را تسریع می‌ کند؛ بنابراین، در این نوع بتن ‌ها، تسریع در گیرش و سخت ‌شدگی معمول می ‌باشد. به دلیل میزان بیشتر هیدراتاسیون سیمان در سیستمی که سیمان آن خوب پراکنده شده است، بتن ‌های دارای فوق ‌روان ‌کننده مقاومت ‌های فشاری حتی زیادتری در سنین 1 ،3 و 7 روز نسبت به بتن ‌های شاهد دارای همان نسبت آب به سیمان از خود نشان می ‌دهند. به ‌طور کلی در بتن ‌های دارای فوق ‌روان‌ کننده، جداشدگی اتفاق نمی ‌افتد (اندازه کلوییدی ذرات زنجیر بلند مخلوط).

عکس 9- نمودار تاثیر فوق روان کننده ها بر مقاومت و کارایی بتن

جدول 2- تاثیر فوق روان کننده ها بر بتن

افزودنی های کنترل کننده گیرش

واکنش‌ های اولیه ترکیبات سیمان پرتلند با آب، درون محلولی ‌اند؛ یعنی ابتدا ترکیبات، یونیزه‌ شده و سپس هیدرات ‌ها در محلول شکل می ‌گیرند. محصولات هیدراتاسیون به‌ خاطر حلالیت محدودشان متبلور می‌ گردند. پدیده ‌های گیرش و سخت ‌شدگی خمیر های سیمان پرتلند از تبلور پیش ‌روندة محصولات هیدراتاسیون سرچشمه می ‌گیرند. به ‌وسیله افزودن مواد شیمیایی قابل‌ حل خاصی به سیستم سیمان پرتلند- آب، می ‌توان بر روی میزان یونیزه شدن ترکیبات سیمان و یا بر روی میزان تبلور محصولات هیدراتاسیون تأثیر گذاشت.

یك ماده افزودنی تسریع ‌کننده باید حل ‌شدن کاتیون‌ ها (یون ‌های کلسیم) و آنیون‌ های سیمان را افزایش دهد. از آنجا که چندین آنیون برای حل‌ شدن موجود هستند، تسریع‌ کننده باید حل ‌شدن آن مواد متشکله  ای را که کمترین میزان حل‌ شدگی در حین مدت زمان اولیه هیدراتاسیون را دارند (مثل یون ‌های سیلیکات) افزایش دهد. یك ماده افزودنی کندگیرکننده بایستی مانع حل ‌شدن کاتیون ‌ها (یون‌ های کلسیم) و آنیون‌ های سیمان، ترجیحاً آنیونی که بیشترین میزان حل‌ شدگی در حین مدت زمان اولیه هیدراتاسیون (مثل یون‌ های آلومینات) را دارد، شود.

با افزودن ماده شیمیایی نتیجه کلی به‌ وسیله تعدادی اثر، که یا مکمل و یا مخالف یکدیگرند و این امر وابسته به نوع و غلظت یون ‌هایی است که مواد افزودنی در سیستم به آن ها کمك کرده ‌اند، تعیین می‌ گردد. در غلظت ‌های کم (1/0 تا 3/0 درصد وزنی سیمان) نمك ‌های با قلیاییت ضعیف و اسیدیت قوی (مثل CaCl2) یا نمك ‌های با قلیاییت قوی و اسیدیت ضعیف (مثل K2CO3) تعویق حلالیت یون ‌های کلسیم و آلومینات، در مقایسه با تسریع حلالیت یون ‌های سیلیکات از سیمان اثر غالب است که باعث  کندگیری بتن می شود.

در غلظت ‌های زیادتر (مثلا،ً %1یا بیشتر) این نمك ‌ها، تأثیرات تسریع‌ کنندگی یون ‌ها در محلول بر روی یون ‌های سیلیکات و آلومینات سیمان، بیشتر از تأثیرات کند گیری، غالبند که باعث تندگیری می شود. اسیدهای آلی با وزن مولکولی کم و نمك ‌های قابل ‌حل آنها که به ‌طور ضعیفی اسیدی می ‌باشند، به ‌دلیل تواناییشان در افزایش محلول یون ‌های کلسیم موجود در اجزای سیمان، همانند تسریع ‌کننده عمل می کنند.

تندگیرکننده ها (Accelerators)

مواد افزودنی تسریع ‌کننده برای اصلاح خواص بتن، خصوصاً در آب و هوای سرد سودمندند:

• تسریع در شروع عملیات پرداخت و وقتی که کاربرد عایق برای محافظت لازمباشد
• کاهش زمان لازم برای عمل ‌آوری درست و محافظت
• افزایش سرعت کسب مقاومت اولیه، به ‌طوری ‌که برداشتن زودتر قالب ‌ها واستفاده زودتر از ساختمان ممکن شود
• امکان ‌پذیر کردن جلوگیری مؤثرتر از نشتی، به ‌منظور مقابله با فشارهایهیدرولیکی.

اسیدهای آلی با وزن مولکولی کم و نمك ‌های قابل ‌حل آن ها که به ‌طور ضعیفی اسیدی می ‌باشند، فُرمات کلسیم و اسید فُرمیك، HCOOH ،سدیم کربنات، کلرید آلومینیم، کربنات پتاسیم، فلوئورید سدیم، آلومینات سدیم، تری اتانول آمین و برخی نمك های آهن از مواد افزودنی تسریع‌ کننده می ‌باشند. کلرید کلسیم CaCl2 بهترین تسریع ‌کننده شناخته ‌شده و بیشترین میزان مصرف را در میان تسریع ‌کننده ‌ها دارد.

جدول 3 – تاثیر کلرید کلسیم بر خواص مختلف بتن

عکس 10- تاثیر کلسیم کلرید بر مقاومت فشاری بتن

کندگیرکننده ها (Retarders)

یکی دیگر از افزودنی های شیمیایی بتن کندگیر کننده ها هستند. مواد افزودنی کندگیر‌کننده برای جبران شرایط بد دمای محیط خصوصاً در آب و هوای گرم سودمند اند:

• امکان ریختن و پرداخت درست، و برای غالب آمدن بر تأثیرات زیان ‌آور و تسریع‌ کنندگی دماهای زیاد،
• برای کنترل گیرش واحدهای سازه ‌ای بزرگ جهت حفظ کارآیی بتن در کلمدت زمان جای دادن: این امر برای حذف درز های سرد و ناپیوستگی ‌هایواحدهای سازه ‌ای بزرگ خصوصاً مهم می ‌باشد.
• کنترل گیرش ممکن است از ترك ‌خوردگی تیرها، عرشه پل ‌های بتنی وساختمان‌ های مرکب بتنی بر اثر تغییر شکل قالب در هنگام بتن ‌ریزی واحد های مجاور، جلوگیری کند.

شکر، انواع مشتقات هیدروکربورها، انواع اسید های کربوکسیلیك هیدروکسیلات، گلوکنات سدیم، پلیمر های گلوکز، و سنگ گچ جزء کندگیرکننده ها هستند. اضافه کردن شکر در حدود %0/05 وزن سیمان باعث تاخیر در گیرش به اندازه حدود 4 ساعت می شود. مقادیر زیاد شکر، مثلا 0/2 تا %1 وزن سیمان از گیرش سیمان جلوگیری به عمل می آورد.

جدول 4- کندگیرکننده و کاهنده آب (Type D)

شکل 11- افزودنی های کنترل کننده گیرش از افزودنی های شیمیایی بتن

افزودنی کاهنده جمع شدگی (Shrinkage Reducing Admixture)

جدای از کم کردن مقدار آب اختلاط، کم کردن عیار سیمان و استفاده از سنگدانه های مناسب، برخی افزودنی های شیمیایی بتن می توانند مقدار جمع شدگی بتن را کاهش دهند. جنس این نوع افزودنی ها عموما از مواد آلی نظیر پروپیلن گلیکول و مشتقات آن است. این مواد می توانند مقدار جمع شدگی را %35 تا %60 کاهش دهند. مکانیزم عمل این مواد به گونه ای است که مقدار کشش سطحی مولکول آب قابل تبخیر موجود در حفرات را کاهش می دهند. بدین ترتیب، مقدار تنش های مویینه که منجر به جمع شدگی ناشی از خشك شدن آب می شود کاهش پیدا می کند.

عکس 12 – نحوه عملکرد افزودنی کاهنده جمع شدگی بتن

افزودنی مانع خوردگی (Corrosion Inhibitors)

این نوع افزودنی ها در جاهایی که به دلیل وجود یون کلر، امکان خوردگی آرماتور وجود دارد (نظیر پل ها، پارکینگ ها و سازه های دریایی) کاربرد دارند. جنس این افزودنی ها از برخی مواد غیر آلی مانند نیترات کلسیم و نیترات سدیم یا بعضی مواد آلی مانند آمین ها و استرها می باشد. این مواد که معمولا در هنگام اختلاط به بتن افزوده می شوند می توانند جلوی خوردگی آرماتور را گرفته و یا سرعت خوردگی را کاهش دهند. یون کلر موجب از بین رفتن لایه محافظ اکسید آهن موجود بر روی آرماتور شده و منجر به آغاز خوردگی آرماتور می شوند.

افزودنی های غیر آلی (نیترات کلسیم و نیترات سدیم) لایه اکسید آهن را در برابر یون کلر محافظت می کنند و آن را پایدار می سازند. افزودنی های آلی (آمین ها و استرها) با آهن واکنش داده و لایه ای به وجود می آورند که به دلیل محافظ بودن در برابر رطوبت، از خوردگی آرماتور جلوگیری می نماید.

جدول 5- سایر افزودنی های شیمیایی بتن

ملاحظات کلی در استفاده از افزودنی ها

تاثیرگذاری افزودنی های شیمیایی بتن به غلظت مورد استفاده، شیوه و زمان اضافه کردن آن به مخلوط بتنی، شرایط محیطی و نیز نحوه تعامل آن با اجزای تشکیل دهنده بتن و یا سایر افزودنی های مورد استفاده بستگی دارد. با وجودی که دقت در مشخصات فنی که توسط سازنده افزودنی تهیه شده ضروری است، اما با توجه به یکسان نبودن شرایط نمی توان آنرا برای همه کاربرد ها یکسان در نظر گرفت.

یکی از مسائل مهم در خصوص استفاده از افزودنی های شیمیایی بتن بحث سازگاری (Compatibility) آنها با خمیر سیمان و با یکدیگر است. عدم سازگاری بین افزودنی ها و خمیر سیمان و یا افزودنی های مختلف با یکدیگر می تواند خواص کوتاه مدت و درازمدت بتن، مخصوصا بتن تازه را به نحو نامطلوبی تغییر دهد. عدم سازگاری در بسیاری موارد به صورت افت اسلامپ، از دست رفتن هوای بتن یا هوای اضافی، تسریع در گیرش و … نمود پیدا می کند. عدم سازگاری عمدتا به دلیل واکنش های نامطلوب شیمیایی، تاثیرات نامطلوب فیزیکی، و یا تلفیقی از این دو بین افزودنی و سیمان و یا بین افزودنی های مختلف است.

معمولا برهم خوردن توازن یون های سولفات در سیستم یك عامل رایج عدم سازگاری است. همچنین وجود برخی رس ها در سنگدانه می تواند به عدم سازگاری منجر شود. بدلیل عدم یکنواختی در مصالح مصرفی، ابزار و نحوه بتن ریزی و شرایط محیطی، روشهای قابل اطمینانی برای پیش بینی عدم سازگاری وجود ندارد. برای پیش بینی عدم سازگاری، ساختن مخلوط های آزمایشی و بررسی خواص آنها (زمان گیرش، کارآیی،…) امری اجتناب ناپذیر است. انجام این آزمایشات در محل در مقایسه با شرایط آزمایشگاهی نتایج واقعی تری را ارائه خواهند داد.

جدول 6- ملاحظات کلی افزودنی های شیمیایی بتن

منبع:

• جزوه دکتر علی اکبر رمضانیان پور