کارشناسی مفهوم علمی ۷ آذر ۱۳۹۶ زمان خواندن: ۶ دقیقه

ضوابط طراحی مدولار در و پنجره براي ساختمان

در این پست می‌خوانید:

سیستم هماهنگی مدولار و اندازه هاي هماهنگ ساز به عنوان سیستمی کاربردي در طراحی ها و در تولید ، نصب و اجراي ساختمان و اجزاي آن به کار می رود. این سیستم در طراحی فضاها و لوازم و در عرصه هاي گوناگون طراحی و انبوه سازي و تولید صنعتی ، کاربردي گسترده پیدا نموده است. مدول یا پیمون پایه، اندازه اي است که در هماهنگی مدولار استفاده می شود و واحد اصلی و اساسی در نظام مدولار است. اندازه ها در این سیستم بر اساس مدول پایه یا ضریبی از آن انتخاب می گردند.

مدول پایه و ضرایب آن، براي هماهنگ نمودن گام ها یا فاصله ها در شبکه هاي طراحی به کار برده می شود.

با توجه به اهمیت به کاربستن سیستم هاي هماهنگ کننده ابعادي، و مزایاي استفاده از آن در صنعت ساخت و ساز مانند سرعت بخشیدن، افزایش دقت، برخورداري از حداقل هاي لازم براي ارتقاء کیفیت ضابطه مند، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن از سال 1369 تاکنون، با به اجرا در آوردن بیش از دوازده طرح تحقیقاتی که نتایج مدون آن ها، به شکل تالیف، دستورالعمل و راهنما ارائه شده اند، سعی نموده است تا با استخراج ضوابط از مجموعه نتایج مذکور، نسبت به ترویج استفاده از سیستم مدولار ایران اقدام نماید.

ضوابط ابعادي ارائه شده، بر اساس مطالعات زیر به دست آمده اند:

رشته هاي عددي و نظام یافته بر اساس اصول و منطق ریاضیات؛
ابعاد و اندازه هاي انسان ایرانی (آنتروپومتري و ابعاد بدن انسان، اندازه هاي عملکردي با برداشت از اندازه هاي بدن 1500 نمونه زن و مرد ایرانی)، باتوجه به عوامل محیطی و قابل زیست، مانند جسم، حس، حرکت، فعالیت و سایر عوامل، با بهره بردن از دانش مهندسی عوامل انسانی یا ارگونومی؛
اندازه هاي ابزار، لوازم و تجهیزات و فضا با برداشت از 300 نمونه؛
کاربرد عملی هماهنگی اندازه ها و سیستم مدولار در طراحی؛

نتایج پژوهش هاي انجام شده در زمینه این نوع سیستم ها و طراحی ارگونومیک براي تامین شرایط آسایش جسمی براي انسان ایرانی، به صورت مجموعه اي از ضوابط ابعادي براي طراحی مدولار ساختمان تهیه شده است. تدوین این ضوابط علاوه بر تامین شرایط حداقل جهت طراحی براي آسایش انسان به لحاظ ابعادي، کاربرد بسیار گسترده و متنوعی در زمینه هاي گوناگون طراحی (معماري، سازه، اجزا و قطعات ساختمانی، مبلمان و اثاث ،چیدمان و غیره) دارد که در تمام انواع ساختمان ها به ویژه ساختمان هاي مسکونی و متعارف که به روش هاي متداول یا به شکل صنعتی و نیمه صنعتی ساخته شوند، کاربرد خواهد داشت.

مزایاي استفاده از این ضوابط شامل انبوه سازي ها و تک سازي به تعداد زیاد بوده و همچنین به منظور ایجاد هماهنگی در طراحی و تولید ساختمان و لوازم و اثاث که به صورت انفرادي در کارگاه ها تولید می شوند نیز کاربرد بسیار دارد. روشن است که انبوه سازي و پیش سازي بدون سیستمی جهت هماهنگ سازي ابعاد، بازدهی و سود دهی چشم گیري نخواهد داشت.

ماهیت تغییرپذیري ابعاد در تولید صنعتی و رواداری ها

ماهیت تغییرپذیري ابعاد در ساختمان و اجزاي آن و ضوابطی که مطابق آن ها چنین تغییرپذیري ،شکل کمیتی به خود می گیرد و با اعداد و ارقام مشخص می گردد و تعریف عواملی که باید در ارزیابی، تشخیص و بررسی رواداري هاي اجزاي ساختمان و کار در کارگاه ساختمانی درنظر گرفته شوند، از جمله مواردي هستند که در تولید صنعتی باید مدنظر قرار بگیرند. این ضوابط براي ساختمان ها و اجزاي ساختمانی، به ویژه آن دسته که بر اساس اصول هماهنگی این نوع سیستم طراحی و اجرا می گردند، براي تولید انبوه و صنعتی ساختمان، به کار برده می شوند. این تغییر پذیري نیز باید در سیستمی از اندازه هاي هماهنگ ساز و مدولار به انجام برسد.

مدول پایه-مدول طراحی و مضارب مدول و شبکه مدولار طراحی براي در و پنجره

الف – مدول پایه برابر

M= 100 mm

ب – مدول طراحی در و پنجره، بازشو یا درگاهی برابر

3M/2 = 150 mm

پ – شبکه مدولار طراحی براي در و پنجره، بازشو یا درگاهی برابر

3M/2 = 150mm x (3M/2) = 150 mm

ت – شبکه مدولار طراحی معماري براي مسکن برابر

300×300 mm یا 3Mx3M

در طراحی این سیستم ، انطباق شبکه هاي طراحی اجزاي ساختمانی، با شبکه مدول پایه و شبکه مدولار طراحی، الزامی است.

در این نوع سیستم، هماهنگی و همخوانی اجزا در ترکیب و اتصال با یکدیگر، از نظر اندازه و موقعیت بررسی می گردند. اندازه هاي هماهنگ ساز و مدولار همراه با شبکه هاي مدولار براي طراحی مطالعه می شوند. به منظور بالا بردن سطح دقت در انتخاب اندازه و اندازه گذاري، هنگام ارائه اندازه مدولار و اندازه اجرایی براي یک جز ساختمانی باید به نوع اتصال و رواداري هاي آن در ترکیب با سایر اجزاء نیز توجه خاص مبذول گردد.

اندازه های هماهنگ ساز یا مدولار

براي طراحی در و پنجره در این نوع سیستم و اندازه هاي هماهنگ ساز باید به 3 اندازه توجه داشت:

اندازه اسمی براي دهانه گشودگی نصب بازشو یا پنجره در دیوار که اصولا از اندازه هاي مدولار و هماهنگ ساز آن ها بزرگنر ولی به آن ها بسیار نزدیک هستند.
اندازه هماهنگ و مدولار به گونه اي که مرزهاي قرار گرفتن در و پنجره درون آن مشخص گردند (شکل 1)
اندازه اسمی براي در و پنجره که اصولا از اندازه هاي مدولار و هماهنگ ساز آن ها کوچکتر ولی به این اندازه ها بسیار نزدیک هستند.

شکل 1- اندازة مدولار یا هماهنگ ساز

اندازه هماهنگ ساز یا مدولار، مقدار فضاي اشغال شده توسط هر جزء ساختمانی و اتصالات مربوط به آن را مشخص می سازد. اندازه هاي مدولار، از مجموع اندازه هاي اجرایی و اندازه هاي دو حاشیه که در کنار جزء ساختمانی (براي اتصالات و رواداري ها و سایر) در نظر گرفته می شود، به دست می آید. اندازه هاي اجرایی بسته به نوع طرح، جنس مصالح و ویژگی هاي فیزیکی محصول دارد و توسط سازنده و تولیدکنندگان محصولات به گونه اي تنظیم می گردد که جزء ساختمانی، درون اندازه مدولار تعیین شده در سیستم اندازه هاي مدولار، تعبیه گردد.

در شکل 2 سه اندازه گفته شده را می توان مشاهده کرد. روشن است که این تفاوت اندازه ها، به دلیل وجود برخی رواداري ها و انحراف از اندازه و موقعیت که ممکن است روي اندازه هاي تولید و به هنگام نصب و اجرا بروز نمایند، پدید می آیند.

هماهنگی مدولار و تولید انبوه و صنعتی در ساختمان

از اهداف اصلی طراحی، تولید و اجراي ساختمان در نظام هماهنگی اندازه ها و به کار بستن اندازه هاي هماهنگ ساز، توسعه هرچه بیشتر انبوه سازي با استفاده از امکانات صنعتی است. روند ساختمان سازي نمونه، روندي است که در آن ساختمان در پی ساخت و نصب متناسب اجزاي آن بنا گردد. به عبارت دیگر، اجزاي آن از پیش ساخته شده باشند. لذا طراحی در سیستمی از اندازه هاي هماهنگ ساز و مدولار الزامی می گردد.