تعریف زمین لرزه و شدت زمین لرزه در مقیاس مرکالی

در این پست ابتدا به تعریف زمین لرزه و مفاهیم مرتبط با آن می پردازیم سپس در ادامه 12 رده مختلف شدت زمین لرزه در مقیاس مرکالی را تشریح می نماییم.

تعریف زمین لرزه

زمین لرزه ها نوعی جابجایی نوسانی پوسته زمین هستند که با آزاد شدن انرژی ایجاد می شوند.

این انرژي معمولا توسط یک جابجایی ناگهانی در امتداد یک گسل ایجاد می شود، زمانی که سنگ هاي قرار گرفته در امتداد یک گسل در معرض تنش هاي تکتونیکی قرار گیرند، با از دست دادن مقاومت خود، ناگهان شکسته می شوند و انرژي ذخیره شده در خود را آزاد می کنند.

کانون زمین لرزه

با رخداد زمین لرزه، امواج لرزه اي از محل زمین لرزه درون زمین (یعنی کانون زمین لرزه) به تمام جهات پخش می شوند.

در حقیقت کانون زمین لرزه نقطه اي درون زمین است که انرژي زمین لرزه از آنجا نشات می گیرد.

مرکز سطحی زمین لرزه

مرکز زمین لرزه محلی در سطح زمین است که نزدیک ترین فاصله را با کانون زلزله دارد.

عمق زمین لرزه

فاصله مرکز سطحی زمین زلزله تا کانون زمین لرزه را عمق زلزله می گویند.

زلزله ها بر اساس عمق به سه دسته کم عمق (با عمق کانونی کمتر از 60 کیلومتر)، عمق متوسط (با عمق کانونی 60 تا 300 کیلومتر) و عمیق (عمق کانونی بیشتر از 300 کیلومتر) تقسیم می کنند.

شدت زمین لرزه

شدت زمین لرزه با مقیاس مرکالی معرفی می شود، در حقیقت مقیاس مرکالی یک مقیاس نسبی است که در آن اثرات وقوع زمین لرزه در یک موقعیت خاص را نشان می دهد.

مشخص است که با جمع آوري آمار در ارتباط با شدت زمین لرزه ، می توان منحنی های هم شدت را ترسیم و در نهایت به نقطه با بالاترین شدت در مرکز منحنی ها دست یافت.

در شکل زیر یک نقشه هم شدت زمین لرزه نشان داده شده است.

این مقیاس شدت خرابی ایجاد شده توسط زمین لرزه را به 12 رده تقسیم می کند. این 12 رده شدت زمین لرزه به شرح زیر می باشند :

مقیاس مرکالی 1 :

در این مقیاس زمین لرزه احساس نمی شود.

مقیاس مرکالی 2 :

در این مقیاس زمین لرزه توسط شخص در حال استراحت یا در طبقات بالای ساختمان احساس می شود.

مقیاس مرکالی 3 :

زمین لرزه در داخل ساختمان احساس می شود.

اشیاء آویزان تکان می خورند و ارتعاشی مثل گذر کامیون های سبک دارند.

مدت لرزش قابل برآورد است و ممکن است زلزله به حساب نیاید.

مقیاس مرکالی 4 :

اشیاء آویزان تاب می خورند.

ارتعاشی مثل گذر کامیون های سنگین یا احساس ضربتی مثل برخورد یک توپ سنگین به دیوار دارد.

ماشین های پارک شده تکان می خورند.

پنجره ها، بشقاب ها و درها به صدا در می آیند. ظروف سفالی به هم می خورند.

در قسمت های فوقانی دیوارهای چوبی و قاب ها ترک بر می دارند.

مقیاس مرکالی 5 :

در خارج از ساختمان احساس می شود و جهت آن قابل برآورد است.

افرادی که در خواب هستند بیدار می شوند، مایعات به حرکت در می آیند و برخی از آنها به خارج ظرف خود می ریزند.

اشیاء ناپایدار کوچک جابجا یا واژگون می شوند. درها تکان می خورند و باز و بسته می شوند.

ساعت های آهنگی متوقف شده، به حرکت درآمده یا سرعتشان تغییر می کند.

مقیاس مرکالی 6 :

زمین لرزه توسط همه احساس می شود، بسیاری متوحش شده و از ساختمان ها خارج می شوند.

افراد به صورت نامتعادلی حرکت می کنند. پنجره ها، بشقاب ها و ظروف شیشه ای می شکنند.

اشیاء، کتاب ها و چیزهای دیگر از قفسه ها به خارج می ریزند. تابلوهای عکس از دیوار می افتند.

مبل ها جابجا یا واژگون می شوند. گچ های ضعیف یا ساختمان های نوع D ترک بر میدارند.

زنگ های کوچک کلیساها و مدارس به صدا در می آیند. درختان و بوته ها تکان می خورند.

مقیاس مرکالی 7 :

ایستادن مشکل می شود. توسط رانندگان وسایل نقلیه زمین لرزه احساس می شود.

اشیاء آویزان شدیدا نوسان می کنند. مبل ها و وسایل چوبی می شکنند.

بناهای نوع D صدمه می بینند و ترک برمی دارند. امواج آب در سطح حوض ها و آبگیرها گل آلود می شود.

لغزش ها و حفرات کوچکی در سواحل شنی و ماسه ای ایجاد می شود.

زنگ های بزرگ کلیساها به صدا در می اید و نهرهای آبیاری صدمه می بینند.

مقیاس مرکالی 8 :

هدایت وسایل نقلیه مشکل می شود. بناهای نوع C صدمه می بینند و بخشی از انها فرو می ریزند.

به بناهای نوع B کمی صدمه وارد می شود اما بناهای نوع A بدون صدمه باقی می مانند.

گچ کاری ها و برخی از دیوارها فرو می ریزند. دودکش ها و بناهای یادبود، برج ها و مخازن مرتفع می چرخند و فرو می ریزند.

دیوارهای جداکننده ای که محکم نباشند از محل خود خارج می شوند. شمع های فرسوده شده می شکنند.

شاخه های درختان می شکنند. میزان دما و جریان آب چشمه ها و چاه ها تغییر می کند. در زمین های مرطوب و دامنه های پرشیب ترک هایی ایجاد می شود.

مقیاس مرکالی 9 :

عموم مردم احساس وحشت می کنند. بناهای نوع D کاملا تخریب می شوند، بناهای نوع C به شدت صدمه می بینند و گاه کاملا فرو می ریزند.

بناهای نوع B به طور جدی صدمه می بینند. ساختمان های پیش ساخته، اگر خوب به هم متصل نشده باشند، از محل پی جابجا می شوند.

مخازن شدیدا صدمه می بینند. لوله های زیرزمینی بریده می شوند و ترک های آشکاری در زمین آشکار می شود.

در زمین های آبرفتی ماسه و گل فوران می کند یا به عبارتی روانگرایی اتفاق می افتد.

مقیاس مرکالی 10 :

پی اغلب بناهاي معمولی و پیش ساخته تخریب می شود. برخی از سازه هاي چوبی خوب ساخته شده و پل ها تخریب می شوند.

سدها و خاکریزها صدمه جدي می بینند. زمین لغزه هاي بزرگ به وقوع می پیوندد. آب از ساحل کانال ها، رودخانه ها، دریاچه ها و غیره به خارج ریخته می شود.

ماسه و گل در سواحل و زمین هاي هموار به طور افقی جابجا می شوند. ریل های راه آهن کمی خم می شوند.

مقیاس مرکالی 11 :

ریل ها به شدت خم می شوند. خطوط لوله زیرزمینی کاملاً از سرویس خارج می شوند.

مقیاس مرکالی 12 :

خسارت تقریباً به طور کامل است. توده هاي سنگی بزرگ جابجا می شوند و اشیاء به هوا پرتاب می شوند.