آشنایی با فاصله دید توقف ، سبقت و انتخاب
در این پست انواع فاصله دید شامل فاصله دید توقف ، سبقت و انتخاب که در موقعیت هاى مختلف باید تأمین شوند، همراه با روابط تئوری شرح داده می شوند.
مقدمه
تأمین فاصله دید کافى براى کنترل سرعت خودرو و اجتناب از برخورد با موانع غیرمنتظره و تصادف هنگام سبقت گیرى، از اهمیت بسیارى برخوردار است.
در تمام طول مسیر، متناسب با سرعت طرح باید دید کافى، براى رانندگان تأمین شود.
در راه هاي موجود در صورت عدم امکان تأمین فاصله دید، باید مناطق بدون فاصله دید کافى با خط کشى و علائم مشخص شوند.
انواع فاصله دید
فواصل دید در راه به سه دسته زیر تقسیم مى شود:
1- فاصله دید توقف
2- فاصله دید سبقت
3- فاصله دید انتخاب
فاصله دید توقف
فاصله دید توقف مسافتى است که خودرو در حال حرکت با سرعت طرح یا نزدیک به آن، پس از مشاهده مانع توسط راننده و عمل ترمز، در مسیر خود، طى مى کند تا قبل از برخورد با مانع متوقف شود.
در واقع فاصله دید توقف ، طول قابل رویت مورد نیاز براي راننده در امتداد مسیر است تا با مانع برخورد نکند.
این فاصله مجموع دو فاصله است: مسافت طى شده در مدت مشاهده، تصمیم گیرى و واکنش (فاصله عکس العمل ترمز) و مسافت طى شده پس از ترمز (فاصله ترمزگیري).
الف) فاصله مشاهده، تصمیم گیرى و واکنش، مسافتى است که خودرو در مدت مشاهده، تصمیم گیرى و واکنش راننده براى ترمزکردن، طى مى کند.
این مدت به عوامل متعددى مانند مهارت، هوشیارى راننده، سرعت خودرو، نوع و رنگ و شرایط مانع، فاصله از مانع، نوع و شرایط راه و شرایط دید از لحاظ جوى بستگى دارد. این فاصله از رابطه 1 به دست می آید.
رابطه 1
که در آن:
d = فاصله مشاهده، تصمیم گیرى و واکنش بر حسب متر
V = سرعت خودرو بر حسب کیلومتر در ساعت
t = زمان مشاهده، تصمیم گیرى و واکنش بر حسب ثانیه (مقدار این زمان در طراحى، 2/5 ثانیه در نظر گرفته مى شود).
ب) فاصله ترمز، مسافتى است که خودرو در سرعت مورد نظر پس از ترمز تا توقف طى مى کند.
این فاصله از رابطه 2 به دست می آید :
رابطه 2
که در آن:
d = فاصله ترمز بر حسب متر
V = سرعت خودرو بر حسب کیلومتر در ساعت
a = شتاب توقف در امتداد حرکت در روسازى خیس بر حسب متر بر مجذور ثانیه، (براي طراحی، 3/4 متر بر مجذور ثانیه در نظر گرفته شود).
G = قدر مطلق شیب راه بر حسب درصد که مقدار آن در سربالایى مثبت و در سرپایینى منفى خواهد بود.
براى محاسبه فاصله دید توقف با در نظر گرفتن مجموع دو فاصله ذکر شده براي سطح هموار (G=0) از رابطه 3 استفاده می شود.
رابطه 3
که در آن:
d فاصله دید توقف در امتداد مورد نظر و پارامترهاي a، V و t مطابق روابط 1 و 2 می باشند.
فواصل ترمز و فاصله دید توقف براى سرعت هاى مختلف در امتداد افقى (G=0) در جدول 1 و در امتداد شیب دار در جدول 2 آورده شده است.
جدول 1- فاصله دید توقف در امتداد افقى
جدول 2- فاصله دید توقف در امتداد شیب دار
در محاسبه و اندازه گیري فاصله دید توقف ، ارتفاع چشم راننده 108 سانتیمتر و ارتفاع مانع 60 سانتیمتر در نظر گرفته می شود.
فاصله دید سبقت
فاصله دید سبقت، فقط براى راه هاى دو خطه دو طرفه، مد نظر است.
البته در برخى از محل هاى بحرانى راه، تعریض راه به سه یا چهار خط عبور، از تأمین فاصله دید سبقت اقتصادى تر است.
فاصله دید سبقت، کمترین فاصله اى است که رانندگان مى توانند با سرعت مناسب و در شرایط ایمن و بدون تلاقی با خودرو مقابل از خودرو جلوتر سبقت بگیرند.
فاصله دید سبقت در راه هاى دو خطه دو طرفه، با در نظر گرفتن فواصل طى شده خودروى در حال سبقت و خودروى در حالت حرکت در جهت مقابل به دست مى آید.
این فاصله در جدول 3 آورده شده است.
جدول 3- فاصله دید سبقت در امتداد افقی
در تعیین فاصله دید سبقت، ارتفاع چشم راننده (سبقت گیرنده) از سطح راه 108 سانتى متر و ارتفاع مانع (ارتفاع مربوط به تشخیص خودرو مقابل) نیز 108 سانتى متر است.
در سربالایی ها، فاصله دید سبقت بیشتري نیاز است که مقدار افزایش آن به نظر طراح بستگی دارد.
فاصله دید انتخاب
فاصله دید انتخاب حداقل فاصله اى است که راننده نیاز به دیدن دارد تا بتواند با سرعت مناسب و در شرایط ایمن، مسیر خود را انتخاب کند.
در محل هاي خاص مانند حوالى تقاطع هاي نیازمند مانورهاي غیر منتظره یا غیر عادي، تبادلها، محل هاى استراحت و توقف گاهه اي کنار مسیر، ایستگاه هاي اخذ عوارض، رابط ها، محل هاي کاهش خط عبور به منظور اجتناب از واکنش هاى آنى توأم با خطاى راننده (به ویژه در راه هاى با سرعت طرح بالا)، بهتر است فاصله دیدى بزرگتر از فاصله دید توقف پیش بینى کرد.
این فاصله را، فاصله دید انتخاب مى نامند که در جدول 4 مشخص شده است.
براي این محل هاي خاص باید فواصل دید انتخاب را تامین کرد یا این محل ها را به قسمت هایی از راه که فواصل دید انتخاب قابل تأمین است، انتقال داد.
در غیر این صورت، باید با استفاده از علائم هشدار دهنده و یا کنترل ترافیک تمهیدات لازم در نظر گرفته شود.
جدول 4- فاصله دید انتخاب
