آشنایی با حجم ترافیک خیابان به همراه مثال عددی

در این نوشتار تصمیم داریم به طور خاص به حجم ترافیک خیابان که یکی از مهم ترین پارامتر های ترافیکی می باشد، بپردازیم. همچنین مثال عددی از نحوه بدست آوردن آن نیز در این مطلب گنجانده شده است. با ما همراه باشید.

پیشنهاد مطالعه : آشنایی با انواع مطالعات ترافیکی و پارامتر های ترافیک

حجم ترافیک

عبارت است از تعداد وسایل نقلیه ای که در مدت زمان معینی در جهت یا جهات مشخصی از یک یا چند خط از مقطع جاده ای عبور می‌کنند. ‌

شکل 1 – اندازه گیری حجم ترافیک

تردد ترافیک

تردد ترافیک عبارتست از تعداد وسایل نقلیه ای که در زمان واحدی (معمولاً یک ساعت) در جهت یا جهات مشخصی از یک یا چند خط از مقطع جاده ای می‌گذرند. لذا اگر حجم ترافیک در مدت زمان واحد اندازه گیری شود، برابر با تردد ترافیک خواهد شد. ‌

حجم و تردد ترافیک به دو صورت بیان می‌گردد:

1- به تفکیک وسایل نقلیه (اتومبیل سواری، اتوبوس، کامیون، دوچرخه و …)

2- بطور کلی برای تمامی وسایل نقلیه

در حالت دوم، حجم ترافیک بصورت هم سنگ سواری (واحد اتومبیل سواری (Passenger Car Unit) یا معادل اتومبیل سواری (Passenger Car Equivalent) بیان می‌گردد.

با توجه به اینکه بطور معمول ترافیک شامل وسایل نقلیه بوده و در عین حال اثر ترافیکی وسایل نقلیه مختلف با اندازه، قدرت و خصوصیات دیگر متفاوت است، معمولاً اتومبیل سواری را به عنوان واحد سنجش در نظر می‌گیرند و سایر وسایل نقلیه را بر حسب مورد نسبت به آن می‌سنجند، که این واحد را معادل اتومبیل سواری یا واحد اتومبیل سواری می‌نامند. ‌حجم در ترافیک را بر حسب مورد و هدف از استفاده، در مدت زمان های مختلف از ۱۵دقیقه تا یک سال اندازه می‌گیرند. ‌

کاربردهای حجم ترافیک

از آنجایی که حجم ترافیک اهمیت راه‌ها و معابر را نسبت به هم از نظر عبور وسایل نقلیه در وضعیت حال و آینده نشان می‌دهد، در واقع اساس مقایسه جاده‌ها نسبت به هم بشمار آمده و یکی از پارامترهای اساسی در مطالعه و برنامه ریزی ترافیک می‌باشد.

موارد کاربرد عبارتند از:

– تعیین اهمیت جاده‌ها نسبت به یکدیگر
– اولویت بندی تعریض و تعمیر و مرمت جاده‌ها
– ایجاد مسیرهای جدید
– تعیین تغییرات تردد وسایل نقلیه در زمان های مختلف
– تعیین نحوه توزیع ترافیک در شبکه
– میزان تغییرات تمایل رانندگان به استفاده از جاده یا مسیرهای مورد مطالعه
– تعیین ظرفیت معابر و تقاطعات
– مطالعه آثار ترافیک بر محیط زیست
– مطالعه تصادفات در معابر و تقاطعات
– تعیین نوع و تعداد وسایل کنترل ترافیک (مثل چراغ راهنمایی)
– بررسی مسائل اقتصادی مربوط به ترافیک (ارزیابی اقتصادی پروژه‌ها)

مهم‌ترین حجم های ترافیک بر حسب مدت زمان اندازه گیری، عبارتند از: ‌

1- متوسط حجم ترافیک روزانه در سال (Average Annual Daily Traffic (AADT

عبارتست از متوسط حجم ترافیک وسایل نقلیه ای که در تمامی روزهای سال از مقطع مشخصی از جاده عبور می‌کنند. از تقسیم مجموع تعداد وسایل نقلیه عبوری در مدت یک سال بر تعداد روزهای سال (۳۶۵روز) بدست می‌آید. ‌

2- متوسط حجم ترافیک هفتگی در سال (Average Annual Weekday Traffic (AAWT 

عبارتست از متوسط حجم ترافیکی که وسایل نقلیه در روزهای کاری هفته در طی یک سال از مقطع مشخصی از جاده عبور می‌کنند. از تقسیم مجموع تعداد وسایل نقلیه عبوری در روزهای کاری هفته در طی یکسال، بر تعداد روزهای کاری آن سال بدست می‌آید. ‌

3- متوسط حجم ترافیک روزانه (Average Daily Traffic (ADT

عبارتست از متوسط حجم مربوط به ترافیک وسایل نقلیه ای که در طی یک شبانه روز (۲۴ساعت) از مقطع مشخصی از جاده در مدتی کمتر از یکسال عبور می‌کنند. از تقسیم مجموع تعداد وسایل نقلیه عبوری در مدت زمان بین ۲روز تا ۳۶۴ روز بر تعداد روزهای مربوطه بدست می‌آید. متوسط حجم ترافیک روزانه (ADT) می تواند بین شش ماه، یک فصل، یک ماه، یک هفته و یا حتی دو روز اندازه گرفته شود. ‌

4- متوسط حجم ترافیک هفتگی (Average Weekday Traffic (AWT

عبارتست از متوسط حجم ترافیکی که در روزهای کاری هفته در طی مدت کمتر از یکسال از مقطع مشخصی از جاده عبور می‌نمایند. از تقسیم مجموع تعداد وسایل نقلیه عبوری در روزهای کاری هفته در مدت زمان کمتر از یک سال بر تعداد روزهای کاری بدست می‌آید.

* واحد آن برای تمامی حالت های فوق، وسیله نقلیه در روز (Vehicle per day (Vpd می باشد. ‌

* رابطه متوسط حجم ترافیک هفتگی در سال (AAWT) با متوسط هفتگی (AWT) همانند رابطه متوسط حجم ترافیک روزانه در سال (AADT) با متوسط روزانه (ADT) می باشد.

مثال: در جدول زیر نمونه ای از حجم ترافیک در روزهای مختلف سال برداشت گردیده است. مطلوبست محاسبه متوسط حجم ترافیک هفتگی در سال (AAWT)، متوسط حجم هفتگی (AWT)، متوسط حجم روزانه در سال (AADT) و متوسط حجم روزانه (ADT).

حل: محاسبه ADT و AWT :

برای محاسبه ADT برای هر ماه، کل حجم ترافیک ماه مربوطه بر تعداد روزهای آن ماه تقسیم ​می‌شود. که اعداد محاسبه شده در ستون مربوطه (ستون هفتم) آورده شده است.  برای محاسبه AWT برای هر ماه، کل حجم ترافیک روزهای کاری ماه مربوطه، بر تعداد روزهای کاری آن ماه تقسیم می‌شود. که اعداد محاسبه شده در ستون مربوطه (ستون ششم) آورده شده است.

مقدار AADT نیز طبق تعریف برابر است با: ‌

مقدار AAWT نیز طبق تعریف برابر است با: ‌

چنانچه از جدول فوق مشاهده می‌گردد، ADT به طور قابل ملاحظه ای از متوسط حجم مربوط به ترافیک هفتگی در هر ماه بیشتر است. AADT نیز از AAWT بیشتر است. این نکته نشان می‌دهد که:

حجم ترافیک در روزهای آخر هفته (روزهای غیرکاری) در این مسیر از روزهای دیگر بیشتر است. احتمالاً مسیر مربوطه یک مسیر تفریحی ییلاقی می‌باشد، زیرا مقدار AWT و ADT در ماه های تابستان بیشتر از ماه های دیگر سال است. ‌

تغییرات حجم ترافیک‌

حجم ترافیک در زمان های مختلف، نظیر ساعات مختلف روز یا روزهای مختلف هفته یا ماه های مختلف سال ثابت نبوده و تغییر می‌کند. لذا اندازه گیری حجم ترافیک در فاصله های زمانی مختلف دارای اهمیت می‌باشد. ‌تغییرات حجم ترافیک در زمان های مختلف عموماً روند مشخص و معینی دارد. تغییرات روزانه در تمامی شهر‌ها بطور کلی شبیه به شکل زیر می‌باشد. ‌

شکل 2 – روند عمومی حجم ترافیکی در شهرها

چنانچه در شکل فوق مشاهده می‌گردد، حجم ترافیک روزانه در دو نوبت به حداکثر مقدار خود می‌رسد:

• ساعت اوج صبح: ساعاتی از صبح که معمولاً افراد به محل کار خود و یا دانش آموزان و دانشجویان به مراکز آموزشی می‌روند.
• ساعت اوج عصر: ساعاتی از عصر که معمولاً افراد از محل کار خود و یا دانش آموزان و دانشجویان از مراکز آموزشی به منازل خود بر می‌گردند. ‌

زمان اوج صبح و عصر (تراکم حداکثر) متفاوت بوده و به عوامل زیر بستگی دارد:

• جمعیت شهر
• وسعت شهر
• بافت شهر
• تعداد وسیله نقلیه (مالکیت وسیله نقلیه خانوار) ‌

تراکم ترافیک (ساعت اوج) نشان دهنده وضعیت ترافیک در شهر بوده و در طرح و محاسبه معابر و تقاطعات و محاسبه و تعیین نوع کنترل تقاطعات بکار می‌رود. تغییرات حجم ترافیک در روزهای مختلف هفته نیز روند نسبتاً ثابت و مشخصی دارد. معمولاً اختلاف حجم ترافیک در روزهای کاری هفته، جزئی می‌باشد و روند آن تقریباً یکنواخت به نظر می‌رسد. در حالی که در روزهای تعطیل و آخر هفته حجم ترافیک بطور واضحی کاهش می‌یابد.

شکل 3 – روند عمومی حجم ترافیکی هفتگی در شهرها

تغییرات سالیانه حجم مربوط به ترافیک در ماه های مختلف نیز در محل خاص روند نسبتاً یکنواختی را نشان می‌دهد. عموماً حجم ترافیک در ماه های تابستان به علت تعطیلی مدارس و مرخصی کارمندان در معابر شهری کمتر از ماه های دیگر سال است. ‌

شکل 4 – روند عمومی حجم ترافیکی سالانه در شهرها

بطور کلی بررسی حجم ترافیک ساعت اوج به دلیل بکارگیری آن در طراحی معابر، تعیین ظرفیت و کنترل ترافیک شهر مهم و ضروری می‌باشد. عموماً حجم مربوط به ترافیک در ساعت اوج بین ۸ تا ۱۰ درصد کل حجم ترافیک روزانه می‌باشد. اما در جاده های بین شهری متوسط حجم ترافیک روزانه دارای اهمیت بیشتری می‌باشد.

منبع: جزوه اصول مهندسی ترافیک تایپ شده