انواع سنگ های آذرین، رسوبی و دگرگونی و مشخصات آنها
انواع سنگ های آذرین، رسوبی و دگرگونی و مشخصات آنها
در این نوشتار به بررسی انواع سنگ می پردازیم. انواع سنگ ها از روي فرآيندهاي تشكيل دهنده شان به سه گروه آذرين، دگرگوني و رسوبي تقسيم مي شوند. با ما همراه باشید.
پیشنهاد مطالعه: چین خوردگی زمین از پدیده های ساختاری سنگ
از اجتماع و بهم پيوستن يك يا چند كاني سنگ ايجاد مي گردد. سنگ هاي سازنده پوسته زمين بسيار متنوع هستند. انواع سنگ ها از روي فرآيندهاي تشكيل دهنده شان به سه گروه آذرين، دگرگوني و رسوبي تقسيم مي شوند. سنگ هايي كه از تبلور يا انجماد مواد مذاب دروني يا همان ماگما ايجاد مي شوند سنگ آذرين نام دارند. سنگ هاي آذرين را با توجه به محل تشكيل به دو گروه آذرين بيرونی (آتشفشاني) و آذرين درونی (نفوذي) تقسيم مي كنند. مواد مذاب سازنده سنگ هاي آذرين از بخش هاي مختلف پوسته يا قسمت هاي فوقاني گوشته زمين سرچشمه مي گيرند. جدول 1 مشخصات تعدادي از سنگ هاي آذرين را نشان مي دهد. شكل 1 شكل تيپيك تعدادي از سنگ هاي آذرين را نشان مي دهد.
جدول 1 – طبقه بندي انواع سنگ های آذرین
شكل 1 – شكل تيپيك تعدادي از سنگ های آذرین
بر اثر عملكرد آب و هوا و موجودات زنده، سنگ هاي سخت سازنده پوسته زمين به تدريج تجزيه و خرد مي شوند. ذرات سنگي يا مواد محلولي كه به اين ترتيب ايجاد مي شود، توسط عوامل مختلفي چون رودها، يخچال ها و باد در سطح زمين حمل مي شوند و هر جا كه شرايط مناسب باشد به صورت لايه هاي رسوبي برجاي گذارده مي شوند. اين لايه هاي رسوبي متشكل از ذرات ناپيوسته، با گذشت زمان به تدريج سفت و سخت مي شوند و گروهي از سنگ ها به نام سنگ هاي رسوبي را مي سازند. شكل 2 شكل تيپيك تعدادي از سنگ هاي رسوبي را نشان مي دهد.
شكل 2 – شكل تيپيك تعدادي از سنگ های رسوبی
وقتي كه سنگ هاي آذرين يا رسوبي در شرايط فشار و دماي متفاوت با آنچه كه در آن تشكيل شده اند قرار بگيرند ممكن است بدون آنكه ذوب شوند شكل ظاهريشان عوض شود، يا اينكه كاني هاي جديدي در آن ها تشكيل گردد. مدفون شدن سنگ هاي قديمي تر در اعماق زياد (فشار زياد) يا مجاورت با سنگ ها يا توده هاي آذرين (دماي زياد) مي تواند چنين تغييراتي را به همراه داشته باشد. به سنگ هايي كه اين گونه تشكيل مي شوند، سنگ هاي دگرگوني گفته مي شود. جدول 2 مشخصات تعدادي از سنگ هاي دگرگوني را نشان مي دهد. شكل 3 شكل تيپيك تعدادي از سنگ هاي دگرگوني را نشان مي دهد.
جدول 2 – مشخصات تعدادي از انواع سنگ های دگرگونی
شكل 3 – شكل تيپيك تعدادي از سنگ های دگرگونی
بررسي فرآيندهاي فعال در پوسته زمين نشان مي دهد كه سنگ ها در طول زمان طولاني زمين شناسي، به يكديگر تبديل مي شوند. به عنوان مثال سنگ آذريني كه در اعماق درست شده است، ممكن است بر اثر فرسايش و حذف لايه هاي فوقاني به سطح زمين بيايد و بر اثر عوامل بيروني خرد و تجزيه و به اصطلاح هوازده شود. تجمع ذرات ناشي از هوازدگي، لايه هاي رسوبي و به دنبال آن سنگ هاي رسوبي را مي سازد. سنگ هاي رسوبي (يا آذرين يا دگرگوني) ممكن است به دلايلي چون پوشيده شدن توسط سنگ هاي جديد يا قرار گرفتن در محل هاي با دماي زياد تغييراتي را متحمل شوند و به سنگ دگرگوني تبديل گردند. سنگ دگرگوني (يا آذرين يا رسوبي) قبلي ممكن است آن اندازه گرم شود كه ذوب گردد. از انجماد ماگماي حاصل بار ديگر سنگ آذرين جديد متولد مي شود. تغييرات مداوم سنگ ها به يكديگر را مي توان در نموداري كه چرخه سنگ نام دارد، نشان داد.
يكي از مسائل مهمي كه در زمان بررسي سنگ ها بايد در نظر گرفت، تفكيك سه گروه اصلي سنگ ها يعني سنگ هاي آذرين، دگرگوني و رسوبي، از يكديگر است. البته بايد توجه داشت كه در برخي موارد دو نمونه سنگ متعلق به دو گروه مختلف (مثلاً يك ماسه سنگ با يك بازالت يا يك سنگ رسوبي شيميايي با يك سنگ آتشفشاني شيشه اي) به سادگي از يكديگر قابل تفكيك و شناسايي نيستند. در چنين مواردي حالت و مشخصات رخنمون سنگ در صحرا و شكل بيرون زدگي آن اطلاعات با ارزشي جهت شناسايي آن به دست خواهد داد. بايد توجه داشت كه آنچه تاكنون در مورد سنگ ها و نحوه شناسايي آن ها ذكر شد، تنها در زمان بررسي هاي كلي كه دستيابي به پاسخي قطعي و دقيق مورد نظر نيست، مي تواند چاره ساز باشد.
شناسايي سنگ ها در نمونه دستي يا در محل رخنمونشان در صحرا به تمرين زياد و تجربه طولاني نياز دارد. با اين وجود گاه ديده مي شود كه يك زمين شناس با تجربه نيز از تشخيص يك نمونه سنگ عاجز مي ماند. در چنين مواردي است كه نمونه به آزمايشگاه ارسال شده و در آنجا پس از تهيه مقاطع نازك از آن، سنگ را در زير ميكروسكوپ هاي پلاريزان مورد بررسي دقيق قرار مي دهند. براي تشخيص درصد عناصر و تركيب هاي سازنده سنگ، روش هاي پيچيده تري از جمله پراش اشعه ايكس (XRD)وجود دارد.
منبع: ضابطه شماره 684 – راهنماي طراحي و اجراي پوشش داخلي تونل هاي راه و راه آهن
